Zondag 27 maart 2022, 4de zondag van de Veertigdagentijd (jaar C)

Vandaag lezen we de parabel van de verloren zoon of, zoals die tegenwoordig vaker genoemd wordt: de parabel van de barmhartige, de liefdevolle, vergevende Vader. Van alle vertellingen van Jezus is dit ongetwijfeld de meest kenmerkende parabel. Hoewel die van de Barmhartige Samaritaan wellicht de meest bekende is.
Wellicht heeft dat te maken met de hedendaagse verschuiving, ook bij gelovigen, van godsverbondenheid naar naastenliefde.
Als je bijvoorbeeld aan mensen vraagt wat nu het meest typisch christelijke is, dan zullen ze praktisch unaniem antwoorden: de liefde. De liefde van God en de liefde tussen de mensen. En dat is niet zo. Want de liefde van God en de liefde tot de naaste komen ook in veel andere godsdiensten, minstens gedeeltelijk, aan bod. Ik kan mij moeilijk inbeelden dat mensen uit andere godsdiensten en culturen ernstig kunnen bezig zijn met de godsvraag en niet die liefde van God op het spoor zouden komen.

CENTRAAL
Maar in geen enkele andere cultuur of godsdienst staat de vergevende liefde van God zo centraal als in het christendom. Mét daarbij de absolute plicht voor de gelovigen om ook zelf altijd te vergeven. Tot 70 keer 7 maal toe.
Dat is nergens anders zo dominant aanwezig.
Zelfs in onze rechtstaat, waar we terecht fier op zijn, loopt men niet zo hoog op met vergeving. Onze rechtspraak, die helemaal teruggaat op de Verlichting en de Code Napoleon, gaat over wetten die een rechtvaardige orde moeten in stand houden. En de overtreders ervan worden gestraft. Punt. Van vergeving is hier geen sprake.
Ik meen zelfs dat ook de meeste godsdiensten rechtvaardigheid en bestraffen van fouten (boetedoening) hoger inschatten dan vergeving.
Ik denk dat geen enkel systeem, burgerlijk of religieus, het begrip vergeving zo hoog in het vaandel voert als het christendom.

BELANG
En dat is nochtans, ook maatschappelijk, van groot belang. Je kan immers als volk, als groep, als familie, als gezin, als koppel niet verder als er, na een rechtvaardige en eerlijke regeling, niet ook vergeving en verzoening is.
Zelfs een staat kan na onrecht of ontrouw op grote schaal uiteindelijk niet verder zonder een soort van “algemene pardon”.
Tot nu toe hebben we het al de hele tijd over de christelijke plicht om anderen die in de fout gingen te vergeven. We hebben het dan over echte fouten, misdaden zelfs. En ook over echt vergeven.
En met echt vergeven, bedoelen we ook echt vergeven.
Niet zoals bij een voetbalmatch waarbij de scheidsrechter zegt: “Komaan jongens, geef elkaar een hand en dan verder spelen”.
Dat is geen vergeven, dat is gewoon een praktische regeling.

ERVARING
In het geloof gaat het om echt en van harte vergeven.
Welnu, dat kan je alleen maar als je zelf ooit het onvoorstelbaar weldadig gevoel hebt gehad dat iemand die je totaal verkeerd en slecht behandeld hebt, je helemaal vergeven heeft. En nu zelfs nog meer van je houdt dan vroeger.
Om zelf echt te kunnen vergeven moet je van binnenuit weten wat het betekent om vergeven te zijn en een nieuwe kans te krijgen.
Als je een gevoelloze opvoeding hebt gehad waarin je nooit iets werd vergeven, zal je later ook niets kunnen vergeven.
Zoals iemand die als kind nooit liefde gekend heeft, later de grootste moeite zal hebben om iemand echt te beminnen.
Als gelovige weet je echter: God vergeeft me als ik erom vraag. Altijd. Ook als niemand anders nog contact met me wil.
Het grote probleem hierbij is natuurlijk dat de meesten onder ons zich – terecht – afvragen: waar moet ik dan wel vergiffenis voor krijgen? Vergiffenis krijgen klinkt zo dramatisch. Wij denken dan, ik doe natuurlijk al wel eens foute dingen, maar meestal kan ik die later zelf rechtzetten. En echt groot onheil richt ik toch niet aan.
Ik zou daar toch niet té gerust in zijn.

BEVRIJDEND
De aloude gewoonte om aan het eind van de dag je geweten te onderzoeken kan daarbij helpen. Zeker als we daarbij Gods hulp vragen: Hij die, zoals we eerder al zagen, beter weet wat er leeft in ons hart dan wij dat zelf kunnen weten.
Het is goed om te zien dat het hier niet gaat om ons schuldgevoelens aan te praten. Het gaat hier integendeel juist om een bevrijdingsproces.
Wij moeten ons bewust zijn van de kwalijke krachten die, naast al het goede, óók in ons binnenste leven. Als we dat besef wegduwen, gaat ons innerlijk leven verzieken. We moeten dat durven onder ogen zien.
Maar echt gezond wordt het pas als wij ook helder beseffen dat de diepste Grond van het bestaan ons altijd vergeeft als wij daarom vragen.
Dat God een bodem van ontferming is. Een liefdevolle Vader is, die altijd uitkijkt naar onze thuiskomst. Om ons in zijn armen te sluiten en ons te zeggen: “Welkom thuis mijn kind”. Het is zelfs de meest bevrijdende gedachte die ik ken.

Zondag 13 maart 2022, 2de zondag van de Veertigdagentijd (jaar C)

Het centrale thema van de viering vandaag is “vertrouwen”.
Allebei de lezingen gaan erover dat christelijk geloven wezenlijk vertrouwen is op God.
God, wiens Naam is: Ik-zal-er-zijn. Dáárop vertrouwen.
Geloven dat God het verbond dat Hij heeft met de mensen, en met iedere mens afzonderlijk, dat Hij dat verbond naleeft.
Ook al is de schijn soms tegen. Ook al is er van de kant van de mens vaak twijfel, angst en ongeloof. Blijven geloven is de boodschap.

Abraham
Blijven vertrouwen, zoals Abraham deed, ook al was dat voor buitenstaanders (en waarschijnlijk ook voor zijn eigen aanvoelen) vaak roekeloos en zonder grond.
Abraham, die de vader van alle gelovigen wordt genoemd, was halsoverkop en zonder voorbehoud ingegaan op de roepstem van God. Van “een” God, een nieuwe God waar nog niemand ooit van gehoord had. Een God die totaal niet gekend was in Chaldea, waar Abraham vandaan kwam.
En die God roept hem op om alles achter te laten: zijn land, zijn werk, zijn familie, zijn cultuur en zijn bezigheden, om te trekken naar een onbekende bestemming, een vreemd land. Onder de belofte dat God dat land zal geven aan zijn nakomelingen die, zo belooft Hij, talrijk zullen zijn als de sterren aan de hemel.
Abraham heeft op dat ogenblik al de leeftijd van 75 bereikt en zijn vrouw Sarah is onvruchtbaar. Bovendien had hij, zoals dat bij elke godservaring het geval is, geen enkel bewijs dat hij het zich niet allemaal had ingebeeld. Maar hij vertrouwde erop en ging op weg.

Godsvertrouwen
En dát, dat geloof, dat vertrouwen op God, werd hem, zo staat er wat verder, als gerechtigheid aangerekend.
M.a.w. bij God staat vertrouwen op Hem even hoog aangeschreven als het “doen van gerechtigheid”, het hoogste wat de mens kan doen in Gods ogen.
Kleine opmerking hierbij: het Bijbelse woord gerechtigheid verwijst naar meer dan rechtvaardigheid alleen. Het is rechtvaardigheid + het opkomen voor mensen die moeten geholpen worden.
Abraham slaagt dus in Gods ogen, doordat hij blindelings vertrouwt op diens belofte. Niet dat hij van dan af een leuk leventje heeft en dat alles hem voor de wind gaat. Integendeel. Hij zal nog enorme tegenslagen en tegenkantingen moeten overwinnen en nog heel duistere periodes meemaken.

Bevestigen
Maar telkens als de nood het hoogst is, doet God zijn naam gestand: je zal zien dat Ik er ben. Je hebt mij niet vergeefs vertrouwd.
En dan komt de evangelielezing over de verheerlijking op de Taborberg.
En ook hier gaat het over vertrouwen op God.
Het Taborgebeuren is er om de apostelen te sterken.
Het vindt plaats net voordat Jezus afreist naar Jeruzalem, waar hij zal vernederd, gegeseld en gekruisigd worden.
Het hele Taborgebeuren heeft tot doel de apostelen ervan te overtuigen dat ze zich niet in Jezus hebben vergist. Dat, wat er op korte termijn ook met Hem mag gebeuren, Hij wel degelijk de beloofde Verlosser is, de Zoon van God.
Het moet hen bevestigen in hun geloof.
Welke afschuwelijke dingen Jezus in Jeruzalem ook te wachten staan, God zal Hem niet laten vallen.
En dat hééft God ook niet gedaan. Pasen, de Verrijzenis is daarvan het bewijs.
God heeft Jezus het kwaad en de pijn niet bespaard, maar Hem wel door de dood heen gehaald.

Hij is er
Misschien houden wij vooral met die laatste gedachte te weinig rekening.
God neemt het kwaad niet weg uit de wereld. Maar Hij heeft wel het laatste woord. Altijd. Ook als we doodgaan.
En dát weten, daarop kunnen vertrouwen geeft je een enorme boost.
Het helpt je over moeilijkheden heen. Het brengt rust en sereniteit in je bestaan. En hoe erg het ook stormt, je gaat tegenkantingen en tegenslag met groter gemak relativeren.
En zelfs als de duistere demonen van wanhoop en opgeven je bekoren, kan je zomaar ineens de kracht krijgen om toch door te zetten.
Is dat geen inbeelden? Want wij weten dat inbeelding en suggestie ook hele sterke krachten zijn. Maar dit is anders.
God heet niet alleen, “Ik zal er zijn”. Voor wie aandachtig kijkt, is Hij er ook werkelijk. God neemt het kwaad niet weg uit ons leven, toch niet automatisch. Het leven, met zijn goed en zijn kwaad, overkomt ons. Wij worden bij onze geboorte nu eenmaal brutaal geworpen in een wereld waarin goed en kwaad naast elkaar bestaan.
Maar als je bewust kiest voor het goede zal je merken dat er dingen gebeuren in de wereld om je heen, of in je eigen ziel, waarvan je heel zeker weet: dit is geen toeval meer. Hij is er werkelijk.
En dat weten maakt je diep gelukkig.

Zondag 13 februari 2022, 6de zondag door het jaar (jaar C)

Vandaag lezen we uit de zogenaamde “vlakterede” van Lucas, die sterke gelijkenis vertoont met de “Bergrede” bij Mattheus, waaruit je kan opmaken dat beide evangelisten uit dezelfde oerbron geput hebben.
We zouden nu, bij het bespreken van dit evangelie, de ondertussen klassiek geworden toer kunnen opgaan. We zouden dus ferm kunnen stellen dat mensen die arm, hongerig en verdrietig zijn en uitgesloten worden, helemaal niet zalig zijn. Maar dat hun lamentabele toestand juist een appel voor ons is om hen te helpen zalig te worden.
En bij de wee-roepen zouden wij zalvend kunnen zeggen dat ze niet voor ons bedoeld zijn, maar voor de superrijken, die dan—per definitie—hardvochtig zijn. Maar toch niet voor ons, die dus rustig mogen genieten van onze welverdiende welstand. Voor een stuk is dat natuurlijk ook zo.

Onbespreekbaar?
Maar we hebben dat al zo vaak gehoord. Ik hou persoonlijk ook niet zo van Savonarola, en andere boete- en armoedepredikers. Maar is er echt niets anders op te maken uit deze tekst? Laten we eens op zoek gaan naar wat niet voor de hand ligt, iets waar we het moeilijk mee hebben, en waar dus ook zelden over gesproken wordt als we het over dit evangelie hebben.
En dat moeilijke, bijna onbespreekbaar geworden zinnetje is: “Gelukkig zijn zij, want groot is hun loon in de hemel.”
Dat “loon in de hemel”, heeft ons vooral in de vorige eeuw en vooral de wat linksere jongens onder ons, behoorlijk dwars gezeten.
Het loon in de hemel werd gezien als een zoethoudertje, dat mensen die in armoede en miserie zaten content moest houden.

Zoethouder
“Godsdienst is opium van het volk”, zei Marx en alleen de revolutie van de onderdrukte massa kon bevrijding brengen. Velen hebben hem geloofd en zelfs binnen de Kerk begonnen we aan zelfcensuur te doen en het spreken over de hemel tot een minimum te beperken.
Totdat we, geleerd door de praktijk, beseften dat gewelddadige revoluties meestal alleen maar nog ergere onderdrukkers aan de macht brengen.
Zoals dat ontdekt is door Simone Weil, een joodse filosofe die later christen en zelf een heilige geworden is, maar aanvankelijk een vurige communiste was die in Spanje nog tegen Franco ging vechten. Later zag ze in dat niet godsdienst, maar de revolutie de opium van het volk is. Een bedwelmende drug waardoor ontelbare kleine mensen hun leven offeren om daarna nieuwe tirannen, erger dan de vorige, aan de macht te zien komen.

Centraal
Wordt het niet stilaan tijd dat wij ook in de Kerk terug meer gaan spreken over verrijzenis en over het leven na de dood?
Wij zijn al tientallen jaren bezig met het verengen van het geloof tot een vorm van moraal.
Maar in het centrum van ons geloof staat niet een ethisch systeem, maar de verrijzenis van Christus.
Als christenen na de dood van Jezus begonnen te spreken over de “Blijde Boodschap”, dan bedoelden ze daarmee dat ze getuige waren van de Verrijzenis.
En die “Blijde Boodschap”, of dat “Goede Nieuws”, zoals we nu zeggen, was dat dóór die verrijzenis van Christus al het andere zin kreeg.
Dostojewski zei: “Als je niet gelooft dat er een God bestaat en eeuwig leven na de dood, dan zou het eigenlijk dom zijn als je niet compleet je eigen goesting deed”.
Ik zal hem dat niet nazeggen, omdat die uitspraak tot heel verkeerde conclusies kan leiden. Ze houdt geen rekening met het feit dat nogal wat mensen die zich gelovig noemen, heel egocentrisch en weinig menslievend leven.
Terwijl er ook nogal wat niet-gelovigen zijn die een ethisch hoogstaand en zichzelf wegschenkend leven leiden.

Zingeving
Maar ik kan Dostojewski wel volgen als hij bedoelt dat het voor iemand die gelooft in God en in het eeuwig leven, logischer en ook gemakkelijker is om zijn ego in bedwang te houden en een “gegeven” mens te zijn. Of te worden.
Omdat dan het groeien in menselijkheid het vanzelfsprekende doel van het leven wordt. En er meteen ook de zin en betekenis aan geeft.
Het is dus belangrijk dat wij daar terug meer over spreken.
Het valt op dat heel veel mensen die niet geloven, uitdrukkelijk zeggen dat ze achter de christelijke waarden staan. En, door de eeuwenlange wereldheerschappij van het Westen zijn vele christelijke waarden ook bekend en aanvaard in landen waar het christelijk geloof voor de rest weinig betekent.
De moraal is dus niet echt een probleem.
In een tijd echter waarin ontelbaar vele mensen, bijna wanhopig, op zoek zijn naar de zin van het leven, mogen wij onze voornaamste zingevingstroef niet langer wegmoffelen: het geloof dat ons leven zijn volle zin en betekenis krijgt in het licht van de eeuwigheid.

Zondag 30 januari 2022, 4de zondag door het jaar (jaar C)

Vandaag zijn we getuige van Jezus’ verwerping in zijn eigen vaderstad Nazareth. Echt verwonderen doet ons dat niet. Wij kennen dat verschijnsel.
“Geen sant in eigen land”, geldt ook voor Jezus.
Jezus was op korte tijd heel bekend geworden en waar Hij kwam hingen de mensen aan zijn lippen.
Aanvankelijk zal dat de Nazareners wel met een zekere trots vervuld hebben.
Een jongen van bij ons, weet je wel. Ik heb zijn vader nog gekend.
Zijn moeder is zelfs nog een beetje familie. . .
Maar het duurt niet lang want, juist omdat Hij “iemand van bij ons” is, begint de jaloezie te steken. Vertolkt in vernederende gedachten als: wat heeft hij dat ik niet heb? En: ik ben toch niet minder dan hij?

Irritatie
Zoals altijd echter wil dit evangelie ons niet alleen iets vertellen over Jezus, maar ook, en misschien zelfs vooral, over ons, over wat God van ons verwacht en wat de wereld van ons verwacht. En, vooral, wat ons in die wereld te wachten staat als wij Jezus willen volgen, als wij leven, Hem achterna.
Christenen die oprecht proberen te leven naar hun geloof, zijn niet meteen de populairste jongens in de buurt.
Ook niet als dat een voorbeeldig leven is. Zeker niet als dat een voorbeeldig leven is. Mensen houden niet zo van voorbeeldig levende anderen.
Die irriteren alleen maar.
Ook als ze hun mond houden en niemand willen overpreken. Dan nog wordt hun andere manier van in het leven staan ervaren als een verdoken aanklacht.
Zo’n mensen die eerlijk proberen hun geloof serieus te nemen en ook oprecht proberen ernaar te leven, wekken aanvankelijk alleen maar milde spotlust op bij de meer wereldwijze medemensen.
Na een tijdje echter werken ze hen alleen nog op de zenuwen. En nog wat later merk je zelfs groeiende vijandigheid.
Maar wat had je anders verwacht van een maatschappij waarin gelovigen die gewoon op zondag naar de mis gaan, door sommigen fanatici genoemd worden?

Geen schapen
Maar goed, wij moeten ons daar ook niet te druk over maken. De wereld steekt nu eenmaal zo in mekaar. En Jezus heeft er ons niet alleen voor gewaarschuwd, Hij heeft het zelf ook moeten ondergaan. Het hele gamma.
Van milde spot tot pure vijandigheid. Wie zijn wij dan om daar helemaal van gespaard te blijven?
Mogen wij ons daar tegen verzetten? Natuurlijk. Wij moeten ons daar tegen verzetten. Maar dan wel met geëigende middelen. Met de rede, niet met vijandigheid en geweld.
Met een overredingskracht, die wij halen uit ons geloof en met behulp van kennis van zaken en van het verstand dat God ons gegeven heeft.
Er bestaat een wijdverspreid misverstand dat zegt dat christenen mak als schapen moeten staan voor hun vervolgers. Een paar niet helemaal goed begrepen uitspraken van Jezus zouden dat verantwoorden.
Niets is echter minder waar. Wij moeten met hart en ziel en met fierheid opkomen voor ons geloof. Ik moet in dat verband altijd denken aan de grote protestantse theoloog Dietrich Bonhoeffer. Toen zijn nazibeulen hem naar de executieplaats brachten, keek hij hen recht in de ogen en hij zei: “Jullie kunnen gewoon niet winnen”. En daarmee doelde hij niet op de oprukkende Amerikaanse legers. Hij bedoelde: uiteindelijk kan uw mensonterende ideologie het nooit halen van het christelijk geloof.
Ook niet in Duitsland.

Soorten liefdes
Als Jezus zegt: “Als iemand je in je gezicht slaat, biedt hem dan ook de andere wang aan”, dan wil Hij daarmee geen slappe of laffe houding promoten. Wel dat je, omwille van een meningsverschil, een ruzie of zelfs een handgemeen, nooit iemand voor altijd mag afschrijven. Dat je altijd opnieuw moet zoeken naar mogelijkheden tot verzoening.
Als iemand mij pijn doet en regelmatig tegen de schenen stampt, dan kan ik mij niet inbeelden dat Jezus van mij vraagt dat ik zo iemand zou waarderen of zou beminnen in de gewone betekenis van het woord. Maar wel dat ik geen wraak zou nemen en dat ik niet al het mogelijke zou doen om die mens te beletten ooit nog gelukkig te zijn.

Doetjes
Het christendom is helemaal doordrongen van de wet van de liefde.
Ons geloof is geen ideologie die met alle mogelijke middelen gepropageerd en verdedigd moet worden.
Boven alles uit is er de verplichting om lief te hebben.
Wij moeten natuurlijk wel evangeliseren, wij moeten opkomen voor ons geloof, verantwoording afleggen als dat geloof weersproken of aangevallen wordt.
Maar dat mag nooit ten koste gaan van de dwingende eis om lief te hebben.
Het is dus inderdaad een serieus misverstand van te denken dat je als christen een doetje moet zijn.
Want als je, bij alles wat je overkomt, liefde en vrede en verzoening uiteindelijk laat primeren, dan moet je juist een heel sterke persoonlijkheid hebben.
Wij zijn geen watjes. Maar we zijn ook geen bullies.