Zondag 21 februari 2021, 1ste zondag van de Veertigdagentijd (jaar B)

Iemand, ik meen dat het Nietzsche was, heeft ooit gezegd dat het hem ten zeerste verwonderde dat christenen er zo weinig “verlost” uit zien.
En inderdaad, er is een tijd geweest dat het victoriaanse Engeland met zijn puriteinse opvattingen een zeer grote invloed had op alle Europeanen die zichzelf als geciviliseerd beschouwden. Uitbundig lachen werd als hoogst ongepast aanzien. En genieten van een stukje taart was het involgen van een ongeregelde begeerte.
En omdat men voor die wat benepen houding een overvloed van argumenten in de Bijbel meende te vinden, werd van christenen verwacht dat zij de kampioenen van ernst en deftigheid zouden zijn.
En dat was dan bijzonder jammer en het gaf Nietzsche bovendien ook nog gelijk.
Immers, als je gelooft in een God die liefde is, in wie je geborgen bent omdat Hij van je houdt, dan kan je toch niet constant met een somber gezicht rondlopen.
En als je echt gelooft dat Jezus Christus de Verlosser is die toekomst voor ons heeft opengebroken, zelfs over de dood heen, dan moet dat geloof je hele bestaan toch kleur geven.
Dan ga je net als ieder ander mens ook wel slagen van het leven krijgen en zal je regelmatig ook verdrietig en terneergeslagen zijn.
Maar de diepe ondertoon in je leven kan dan toch alleen maar vreugde en vertrouwen zijn, de sterkste antigiffen tegen vertwijfeling en wanhoop. En je zal willen ingaan op het appel van de Heer om ook zelf liefdevol in het leven te staan.

Prijs
Wil dat nu zeggen dat wij als naïeve zottekes moeten rondlopen en aan iedereen verkondigen dat het leven leuk is en alle mensen aardig?
Natuurlijk niet. Wij hebben wel degelijk oog voor het drama en de tragiek die het leven ook meebrengt. En wij zien heel goed dat alles zijn prijs heeft, ook als je alleen maar het goede wil. Ook dat moet betaald worden, ook dat heeft een prijs.
Het tegenovergestelde van liefdevol in het leven staan is alleen maar met jezelf bezig zijn, alles domineren, alles naar je toehalen, jezelf constant verwennen, jezelf overal en in alles op de eerste plaats zetten. En dat oogt best interessant en aantrekkelijk.
Maar als je liefdevol in het leven wil staan (wat God van ons vraagt) dan moet je een radicaal andere houding aannemen: niet langer jijzelf maar “de ander” komt dan in het centrum van je leven te staan. En die koersverandering is aartsmoeilijk. Je mag dat niet onderschatten. Je doet dat niet zomaar op een blauwe maandag, daar moet echt aan gewerkt worden. Je kan hier terecht spreken van een offer dat moet gebracht worden, een prijs die moet worden betaald.

Tegennatuurlijk?
Want die wending, die radicaal nieuwe houding is niet alleen aartsmoeilijk, ze is zelfs . . . tegennatuurlijk.
De natuur heeft ons inderdaad opgezadeld met een formidabele instandhoudingsdrang. Ik zeg nu wel: opgezadeld, maar die geweldige drang om ons staande te houden en te overleven heeft ondertussen wel gemaakt dat wij verschrikkelijke natuurrampen, brutale klimaatsveranderingen en dieren die vele keren sterker en groter waren dan wij, hebben overleefd. En niet alleen overleefd. Dankzij ons verstand zijn wij ook alles gaan onderwerpen, domineren, gebruiken en . . . vaak ook verknoeien.
Het is dus nogal wat, die levensdrang in ons, met haar sterke neiging om te onderwerpen en te heersen. Je kan ze dus zeker ook bewonderen.
Maar ze is in ieder geval bijna altijd in conflict met een nog diepere drang in ons: het verlangen naar liefde. En dát is God-in-ons.

Offer
Telkens als je dus gevolg wilt geven aan het verlangen om een liefdevol mens te zijn, moet je een “offer” brengen: je zal, minstens tijdelijk, de drang om jezelf op de eerste plaats te stellen, het zwijgen moeten opleggen. Leuk is anders.
Maar zo werkt het. En dat zal iedere mens die liefheeft beamen.
Je kan niet echt houden van je man, je vrouw, je kinderen als je altijd alleen maar bekommerd bent om je eigen gemak. Maar diezelfde liefhebbende man/vrouw zullen ook onmiddellijk beamen dat het liefhebbend gericht staan op anderen een veel diepere levensvervulling kan geven dan alleen maar zorgen voor jezelf.
Je zou het zo kunnen zien: een christen draagt zorg voor zijn eigen leven en welbehagen.
Niet echter als doel op zich, maar om sterk genoeg te staan om iets te kunnen betekenen voor anderen. Want dat is zijn fundamentele betrachting: ingaan op het goddelijk appel. Iets wat soms offers vraagt.
Maar tegelijk ook ten diepste gelukkig maakt.

Zondag 7 februari 2021, Vijfde zondag door het jaar (jaar B)

Het boek Job, waaruit de eerste lezing vandaag (zondag 7 februari) genomen is, behoort tot de hoogtepunten van de wereldliteratuur. Niet alleen omwille van de beelden, klanken en de poëzie van het hoogste niveau, maar vooral ook omwille van het onderwerp van het boek.
Het gaat over het waarom van al het lijden, al het afzien in de wereld.
En vooral ook over de vraag waarom het kwaad zo vaak goede mensen treft.
En het antwoord dat het boek Job daarop geeft, is dat er gewoon geen antwoord is.
’t Is te zeggen, er zal misschien wel een reden, een uitleg, een antwoord zijn, maar met ons verstand zullen wij er nooit achter komen.

Waarom?
Eerst misschien, heel kort, ons geheugen opfrissen.
Job is een man die het, zacht uitgedrukt, ongelooflijk voor de wind gaat.
Zijn rijkdom is immens, de liefde tussen hem, zijn vrouw en zijn kinderen intens.
Hij heeft een geweldig stel hele goede vrienden en alles wat hij onderneemt loopt volmaakt zoals hij het had bedoeld. Hij wordt door het leven vertroeteld.
Hij is volmaakt gelukkig. Job is bovendien een doorgoed mens én een vriend van God: hij is rechtvaardig en heeft een warm hart voor andere mensen.
En dan begint ineens de ellende. De ene “jobstijding” volgt op de andere.
Je kan het zo verschrikkelijk niet bedenken of Job wordt ermee geslagen. Zijn leven wordt een echte hel. En Job blijft zitten met die ene brandende vraag: waarom toch?
Het is de eeuwige vraag van goede mensen als het kwaad hen treft. Het is een vraag die leeft in alle tijden en culturen. Zelfs mensen die totaal niet geloven vragen zich in zo’n situatie af: waaraan heb ik dat verdiend? Alsof er toch ergens een Instantie zou zijn die het goede beloont en het kwade bestraft.
In het verhaal komen dan om beurt een aantal vrienden van Job een poging doen om een antwoord te formuleren op de kolossale waaromvraag.
Maar geen van hun bespiegelingen voldoet.

Vertrouwen
Totdat uiteindelijk God zelf Job aanraadt om niet verder te zoeken: het zal voor het menselijk verstand altijd een mysterie blijven. Net zoals God zelf mysterie is. (Elk beeld dat wij van God maken is een afgodsbeeld en moet verworpen worden).
Het enige wat Job overblijft is . . . vertrouwen. En dat doet hij. Hij blijft, ondanks alles, vertrouwen op God. (Wat overigens een ander woord is voor geloven in God). En dan wordt uiteindelijk dat vertrouwen beloond. Dit verhaal heeft een misschien wat overdreven “werelds” happy-end, maar de boodschap is duidelijk.
Blijf je niet blindstaren op die waaromvraag waar je toch geen antwoord op vindt.
Maar blijf vertrouwen op God en je zal merken dat Hij je redt. Vaak op een totaal andere manier dan jij misschien had verwacht of gewenst.
Maar blijf vertrouwen.
En hier zien we weer eens hoe belangrijk het verbonden zijn/blijven met God is.
Het christelijk geloof is geen kwestie van moraal en intellect alleen.
Het is op de eerste plaats een kwestie van openstaan voor God, van gebed en vertrouwvolle omgang met de Heer. Ook als het kwaad je overkomt.

Tekens
Zelfs al zou je voor volledige verlossing moeten wachten op het leven na dit leven, dan nog zal je de troost krijgen van te ERVAREN, nu al, dat Hij er is, dat Hij je draagt en van je houdt. En dat is juist de kracht die het gebed en het geloof je geeft. Weten dat Hij die van je houdt, het laatste woord heeft: wacht maar af en vertrouw op Hem. Ook al weet je geen antwoord op de vraag waarom je al die ellende overkomt, als je vertrouwvol met Hem omgaat WEET je gewoon dat Hij er is en dat Hij je ooit volledig zal verlossen.
Je weet dat dan ondanks alles wat je tegenzit en pijn doet, omdat je tekens krijgt van zijn aanwezigheid en van zijn liefdevolle aandacht voor jou. Moeilijk te geloven? Niet echt. Probeer het.
Sommige mensen zeggen: eerst zien en dan geloven. Maar zo is het niet.
Het is: eerst geloven en dán zien.

Zondag 24 januari 2021, Derde zondag door het jaar (jaar B)

De lezingen van deze zondag gaan over “bekering”.
Bekering, en meer bepaald wat christenen daaronder verstaan – het je toekeren naar God – is een complex gegeven, je kan je daar niet zomaar in een paar zinnen vanaf maken.
Laten we ons daarom vandaag beperken tot één bepaald, maar zeer belangrijk aspect ervan: het gebruik van je tijd. Iemand die zich bekeert, verandert niet alleen van inzicht en overtuiging maar gaat ook zijn manier van leven aanpassen.
En dat heeft uiteraard ook gevolgen voor het gebruik van je tijd.
Als ik mij echt toekeer naar God zal ik ook de tijd waarover ik beschik anders gebruiken. Ik zal automatisch meer bezig zijn met God en het evangelie, met studie en gebed. En, als gevolg daarvan, ook meer werken aan mijn relatie met de mensen. Vooral met mensen voor wie ik iets kan betekenen, mensen die op een of andere manier in nood zijn, niet meetellen, geen aandacht krijgen.
Voor hen tijd maken is het kostbaarste geschenk dat ik hun kan geven.
Maar ook voor andere mensen zal ik meer aandacht hebben. Mensen die het goed maken, gezond zijn, niets te kort hebben, vrienden, collega’s. Ook aan hen zal ik spontaan meer aandacht geven. En tegelijkertijd even spontaan minder bezig zijn met het verwennen van mezelf. Ik zal m.a.w. beter proberen te onderscheiden waar het in het leven echt op aankomt. Zonder mezelf te verwaarlozen.

Crisis
En een tweede fenomeen dat opvalt bij een bekering, is dat ze bijna altijd voorafgegaan wordt door een serieuze crisis.
Op een bepaald ogenblik verliest het leven zijn vanzelfsprekendheid.
Je ziet dat heel vaak in de levens van heiligen.
Velen van hen hebben tijdens hun jeugdjaren een serieuze scheve schaats gereden. Denk aan Ignatius van Loyola en Franciscus van Assisi: aanvankelijk helemaal gefocust, niet op God of op de naasten, maar op eer en aanzien, en helemaal niet vies van zelfverwennerij.
En dan is er ineens die crisis, die hun totaal onverwacht overvalt en die heel hun leuke leventje compleet overhoophaalt: ze worden neergeveld door een ziekte, ze geraken ernstig gewond tijdens een oorlog of geraken op een andere brutale manier geconfronteerd met de broosheid van het bestaan. En vooral met de leegheid van hun eigen bestaan. En dan volgt een vaak maandenlang zich afsluiten van het vroegere leven, schijnbaar wezenloos ronddolen, nadenken, genadeloos scherp durven kijken naar je (vroegere) manier van leven. En dan komt het echte bekeringsmoment: je daarvan afkeren en je toekeren naar . . . heel anders gaan leven.
Je kan heel dat proces dat leidt tot de metamorfose ademloos volgen bij het lezen van heiligenlevens. Maar je vraagt je af: speelt dat alleen maar bij heiligen?
Kunnen wij dat niet meemaken? Wij, de mindere goden, wij, de gewone mensen?

Na corona
Ik ben zeker van wel. Misschien niet even spectaculair als bij grote heiligen, maar wij kennen ook zo’n momenten. Zeker in deze coronatijd. En daarom geloof ik ook niet wat de media (en dan vooral “de boekskes”), ons willen doen geloven: dat de betrachting van ieder van ons alleen maar is zo vlug mogelijk terug ongebreideld kunnen reizen, eten, drinken en seksen. Er wordt zelfs gesproken over “onze schade inhalen”.
Natuurlijk kijkt ieder van ons uit naar de hervatting van het normale leven.
Maar ik ben er zeker van dat ook velen tijdens deze crisis zijn gaan nadenken over de vraag of dat “normale leven” van ons wel zo normaal is.
Vooral tijdens het begin van de coronacrisis zag je dat. Het was duidelijk dat velen waren “stilgevallen” en tot bezinning kwamen. De wandelaars die je ontmoette waren veel meer onthaast en vriendelijk.
Mensen die “normaal” geen tijd hebben, hielden halt en maakten een praatje! De kassiersters in het warenhuis waren zo mogelijk nog vriendelijker dan anders.
En zelfs je schoonmoeder begon in te zien dat je eigenlijk een toffe peer bent.
Maar het duurt nu wat lang en van de aanvankelijke kentering blijft vandaag, uiterlijk althans, niet veel meer over.
En toch ben ik er zeker van dat velen van ons kritischer zijn gaan kijken naar onze “normale” manier van leven. Dat meer mensen vandaag bedenkingen hebben bij ons ongebreideld materialisme en bij de onverbiddelijke plicht om te genieten.
Zelfverwennerij voert immers niet tot echt leven. Het probeert alleen maar een compensatie te zijn voor een leven dat ervaren wordt als leeg en zinloos.

Ik schrijf dit stukje op nieuwjaarsdag, het feest van de Moeder Gods.
Die titel “Moeder van God” kreeg Maria in het jaar 431 op het concilie van Efeze.
“Kreeg” is zachtjes uitgedrukt, want de menigte die de vergaderende concilievaders buiten het gebouw opwachtte was gewapend met knuppels. Hiermee subtiel aangevend dat een juiste beslissing erg op prijs zou worden gesteld. En indachtig het gezegde: ‘Vox Populi, Vox Dei’. . .
Nochtans ging het hier niet om een of ander anekdotisch gebeuren, maar over iets dat behoort tot de kern van het christendom en over het volstrekt unieke van dat geloof. Het gaat over iets dat behoort tot het begrip “Menswording”.
Over het geloof dat God zich helemaal heeft laten kennen in een mens.

Franciscus
Je kan dit echter ook “omkeren”.
Sinds God mens geworden is, is onze menselijkheid voorgoed met Hem verbonden.
Er is geen God meer zonder de mens. Paus Franciscus zegt het zo: “Het vlees dat Jezus van zijn moeder heeft genomen is nu ook het zijne en blijft het voor altijd. In zijn Moeder heeft God zich kleingemaakt, is Hij materie geworden, niet alleen om met ons te zijn, maar vooral om zoals wij te zijn. Wij zijn nooit meer alleen. Onze eenzaamheid is overwonnen”.
Deze gedachte is zo verbijsterend dat ze van meet af aan en gedurende heel de kerkgeschiedenis bestreden is, al van in Efeze.
Vandaag vind je de afwijzing ervan enigszins vermomd terug in het gebruik van de naam “Jezus van Nazareth”. Maar, Jezus Christus is voor christenen niet zo iemand als Lowieke Van Thienen of Cyriel Van Goetsenhoven. Jezus is ook geen groot man, of een profeet of een uitzonderlijk leraar. Jezus is God zelf, in de gestalte van een mens van vlees en bloed. Dit is wat het christelijk geloof zegt. En dát is ook wat voortdurend bestreden wordt. Niet het feit dat God zou bestaan, maar de gedachte dat Hij zou mens geworden zijn is wat sommigen zo ergert en afstoot.
En toch is het de kern van ons geloof. Wie het verwerpt, verwerpt het evangelie.

Gebed
Is die menswording dan een logische en gemakkelijk te begrijpen opvatting?
Helemaal niet. Ik begrijp er althans niets van. Toch niet met mijn verstand.
Het is iets dat je alleen maar duidelijk wordt in het gebed, in de intieme omgang met God.
Zoals alle grote mysteries van het geloof, gaan ze niet in tegen je verstand, maar je gaat ze alleen maar begrijpen, ze gaan alleen tot leven komen, in het gebed.
Alleen in het biddend contact met God gaan de diepste dingen van het geloof je duidelijk worden. En je ook diep gelukkig maken.
En ook daarom is bidden en meditatie zo belangrijk: het geeft je een diepere kijk op de dingen. En het speelt dus ook een grote rol op het gebied van levensvervulling en gelukkig-zijn. Theologische inzichten kunnen je blij maken en het volgen van morele regels kan je zeker een diepe voldoening geven. Maar gelukkig word je pas, diep gelukkig, als je helemaal doordrongen geraakt van dat diepreligieuze besef van verbondenheid en gedragen worden. Een besef dat je, soms heel onverwacht, als een geschenk in de schoot valt. Maar dat meestal het gevolg is van (volgehouden) gebed.

Diepe verbondenheid
Ik heb het nu over momenten van je intens verbonden weten met God, met heel de kosmos, maar ook met elke mens, met elk dier en zelfs met elke grasspriet. Het diepreligieuze besef: wij horen bij elkaar, wij zijn van dezelfde “soort”.
Hoever staan we hier toch af van het stijf, rationeel bevestigen van het geloof in Gods bestaan. Er is zo oneindig veel meer. Dit gaat over het helemaal doordrongen worden van het besef dat God intens met mij verbonden is.
En dat ik, in Hem, intens verbonden ben met alles wat bestaat.
Het spreekt vanzelf dat je niet elke dag zo’n diepe religieuze ervaringen hebt.
En zeker ook niet altijd even intens. En ik kan me best sterke christenen, zelfs heiligen, voorstellen die zelden zo’n ervaringen hebben. Soms denk ik zelfs dat het hulpmiddelen, geschenken zijn voor hen die ze het meest nodig hebben.

Heilzaam
Maar het is goed dat we deze momenten koesteren. Want ze zijn oneindig belangrijk en heilzaam. Ze brengen ons immers spontaan en zonder grote argumenten tot een levenshouding waarbij we op de meest vanzelfsprekende manier goed willen zijn voor mensen en dieren, voor de aarde, voor de hele kosmos. Omdat we ons ten diepste verbonden voelen met heel de ons omringende werkelijkheid.
Bovendien gaan die diepe ervaringen van gedragen worden door een liefdevolle God en de sterke verbondenheid met alles om ons heen, ons ook gelukkig maken.
Echt religieuze mensen moeten wel gelukkig zijn, zei Georges Brassens, “car, la religion, c’est une question d’amour”. En wie zich bemind weet, is gelukkig.